31 października 1517 roku skromny, niemiecki ksiądz na drzwiach kościoła w Wittenberdze wywiesił dokument, który zmienił bieg historii. Minęło już ponad pięć wieków, odkąd Marcin Luter przeciwstawił się doktrynie i praktyce swojego kościoła, domagając się jego reformy. W jednej ze szczególnie pamiętnych scen stanął przed cesarzem i odważnie oświadczył, ryzykując własnym życiem: „Oto stoję. Nie mogę postąpić inaczej. Niech mi Bóg pomoże”.
Luter nie był jednak sam. Reformacja nie dotyczyła jednej lub kilku wielkich postaci – Lutra, Kalwina, Zwingliego – ale ogromnego ruchu chrześcijańskiego, charakteryzującego się silnym przekonaniem, odwagą i radością, który jednak kosztował życie wielu mężczyzn i kobiet. Ruch ten zasiał ziarno, które nadal w XXI wieku przynosi owoce.
Marcin Luter był nie tylko otoczony reformatorami w Niemczech, ale również mniej znanymi bohaterami wiary z całej Europy np. Heinrich Bullinger, Hugh Latimer, Lady Jane Grey, Theodore Beza, Peter Martyr Vermigli i inni.
Aby docenić reformację przygotowaliśmy 31-dniową podróż po krótkich biografiach wielu jej bohaterów, zachęcając Państwa do zapoznania się z ich życiorysami.
Październikowe podróże z bohaterami reformacji.
Prekursor z Florencji Girolamo Savonarola 1452–1498
Wokół podstawy pomnika Lutra w Wormacji w Niemczech siedzą czterej prekursorzy reformacji protestanckiej — Jan Hus, Jan Wycliffe, Piotr Waldo i Girolamo Savonarola. Wszyscy mieli odmienne osobowości, jednak każdy z nich na swój sposób inspirował reformy Lutra. Luter uważał Savonarolę za osobę inspirującą go osobiście: gdy Luter udał się na Sejm w Wormacji w 1521 r., aby stanąć przed sądem — po spaleniu papieskiej bulli za co został ekskomunikowany — nosił przy sobie wizerunek dominikanina.
Luter stojąc w obliczu śmierci w Wormacji, prawdopodobnie porównał swoje życie do życia Savonaroli. Savonarola potępił zepsucie Kościoła rzymskiego. Jego konflikt z papieżem osiągnął punkt kulminacyjny, został ekskomunikowany i wydany na spalenie.
Luter został również ekskomunikowany z powodu skarg za nadużycia papieskie. I chociaż Luter uniknął własnej kary śmierci, znalazł szczególny oddźwięk w Savonaroli; dwa lata po ukryciu się w zamku Wartburg Luter opublikował więzienne rozważania Savonaroli nad Psalmami 51 i 31 opisując go jako pobożnego człowieka z Florencji.
Prorok ludu
Urodzony w bogatej rodzinie w Ferrarze we Włoszech w 1452 roku, Savonarola był bystrym młodzieńcem z zamiłowaniem do nauki. Przygotowywany przez rodziców do zawodu lekarza. W wieku 23 lat podjął decyzję o wstąpieniu do zakonu dominikanów w którym wkrótce rozczarował się próżnością włoskiej kultury. Jako młody zakonnik, chłonął pisma Tomasza z Akwinu i Pismo Święte, wykazując się pojemnym umysłem, co pozwoliło mu zapamiętać większość Pisma Świętego.
Savonarola przybył do Florencji w 1490 roku, będąc znany ze swojej wiedzy. Jego kazania wyniosły go na szczyt florenckiej reformy i polityki. Często w katedrze we Florencji Savonarola głosił do tysięcy ludzi w języku ojczystym, prostym zaczerpniętym z Pisma Świętego. Głosił zbawczą łaskę Chrystusa z biblijną mocą, nie unikając krytyki niemoralnych praktyk politycznych i kościelnych przywódców.
Jego wpływowe kazania, oraz wydarzenia będące poza kontrolą Savonaroli — niespodziewaną inwazją francuskiego króla na Włochy wraz z wyniszczającą chorobą — podniosły jego wpływy we Florencji. Równie ważnym elementem w jego życiu, była powszechna wśród zwykłych ludzi wiara w rychły, doniosły przewrót związany z końcem czasów, zwłaszcza gdy zbliżał się rok 1500.
Ekskomunika
Od 1494 do 1498 roku Savonarola podsycał dramatyczne zmiany polityczne i społeczne. Jego kazania stały się o wiele bardziej prorocze. Podkreślając powrót Chrystusa, wzywał Florencję do życia jako „nowa Jerozolima”. Jego reforma moralna przerodziła się w reorganizację polityczną, gdy pracował nad ustanowieniem „republiki chrześcijańskiej”, podobnie co Kalwin później zrobił w Genewie.
Pod koniec tych zmian wpłynął na młodzież Florencji, aby nawoływała do reform, sprzeciwiając się „ogniskom próżności” na znak protestu przeciwko dorocznemu karnawałowi Mardi Gras*. Młodzieńcy poprowadzili obywateli do niszczenia narzędzi pokusy, takich jak maski karnawałowe, karty do gry, eleganckie suknie, makijaż, lustra, a nawet instrumenty muzyczne. Ostatni z nich miał miejsce na Piazza della Signoria w centrum Florencji 7 lutego 1497 roku, zaledwie kilka miesięcy przed ekskomuniką Savonaroli przez papieża Aleksandra VI.
Po ekskomunice konflikt Savonaroli z papieżem Aleksandrem VI nasilił się, gdy papież przechwycił listy, które Savonarola wysłał do królów Francji, Anglii, Hiszpanii, Węgier i cesarza Niemiec, błagając ich o zwołanie rady kościelnej w celu odsunięcia papieża za jego nadużycia. Savonarola sprzeciwiał się nie urzędowi, ale osobie Aleksandra VI i w ten sposób różnił się od późniejszych reformatorów, którzy bardziej krytykowali autorytet papieski i doktrynę katolicką.
Iskra dla Lutra
O ile Savonarola potwierdzał prymat Piotra, zachęcał do oddania się Maryi i skłaniał się niestety też ku pelagiańskiej wizji zbawienia (człowiek może zbawić się bez pomocy łaski Boga), doktrynalnie pozostawał w Kościele rzymskokatolickim. Savonarola wzywał do reformy moralnej, potępiał nadużycia papieskie i podnosił autorytet Pisma Świętego. Spodziewał się reformacji.
Chociaż jednoosobowy ruch reformatorski Savonaroli we Florencji nie trwał długo po jego śmierci. To jego pełne pasji kazania i gorliwe reformy obnażyły zepsucie kościoła, jak światło zapałki w ciemnej jaskini. Iskra Savonaroli przyczyniła się do tego, że zaledwie dwie dekady później, Luter rozpalił własny ogień reformacji.
Autor Zach Howard
*Mardi Gras, święto obchodzone we Francji w Ostatki (wtorek przed Środą Popielcową), które oznacza zakończenie okresu przedpostnego. Francuska nazwa Mardi Gras oznacza Tłusty Wtorek, od zwyczaju wykorzystywania wszystkich tłuszczów w domu przed Wielkim Postem w przygotowaniu do postu i abstynencji.